Czarnuszka siewna (Nigella sativa)

Czarnuszka siewna, ceniona od zamierzchłych czasów jest rośliną przyprawową i leczniczą. Wciąż powstają nowe badania naukowe wskazujące na niezwykłe właściwości nasion czarnuszki.

Czarnuszka występuje dziko w południowej Europie, zachodniej Azji i północnej Afryce. Jest rośliną uprawianą w wielu krajach, również w Polsce.

Czarnuszka to roślina jednoroczna, którą rozpoznasz po delikatnych, jasnozielonych liściach pierzastodzielnych. Roślina kwitnie w czerwcu i lipcu. Owoc stanowi mieszek, w którym dojrzewają aromatyczne nasiona.

Surowcem zielarskim są czarne, nieco pomarszczone, kanciaste nasiona czarnuszki o korzennym smaku. 

Czarnuszka - substancje czynne

W nasionach czarnuszki znajduje się olejek z tymochinonem i nigellonem (0,5% - 1,5%), olej tłusty w dużych ilościach od 25%-40%. Ponadto saponiny (m.in. melatyna, hederakozyd C, gorycze (nigellina), garbniki oraz białka i cukry.

Czarnuszka - właściwości

Czarnuszka jest rośliną przyprawową i leczniczą, znaną od starożytności. Zawarty w jej olejku nigellon działa przeciwskurczowo, a tymochinon - przeciwbakteryjnie. 

Odwary z nasion działają moczopędnie i żółciopędnie, pobudzają czynności żołądka i mają właściwości wiatropędne. Ponadto mówi się też o właściwościach antybakteryjnych, antyoksydacyjnych, przeciwnowotworowych i zwiększających odporność organizmu. 

Nasiona czarnuszki wykorzystywane są w homeopatii, w żółtaczce oraz w chorobach przewodu pokarmowego i wątroby.

W ziołolecznictwie stosuje się najlepiej zmielone nasiona czarnuszki, po pół łyżeczki 2-3 razy dziennie we wszelkiego rodzaju cierpieniach reumatycznych, w dychawicy, w żółtaczce, w chorobach żołądka, wzdęciach, zarobaczeniu. Ostatnie doniesienia naukowe wskazują na właściwości hipoglikemiczne, antyoksydacyjne, przeciwzakrzepowe, rozszerzające oskrzela, przeciwbakteryjne i przeciwnowotworowe. 

Czarnuszka siewna zwiększa obwodowy metabolizm glukozy i stymuluje sekrecję insuliny.

Czarnuszka - działanie

W przeglądzie badań naukowych zauważono, że nasiona i olej Nigella sativa to bogate źródło związków aktywnych o silnym potencjale zapobiegawczym i leczniczym w różnych stanach klinicznych. A więc na co pomaga czarnuszka? Już spieszymy z odpowiedzią. 

Wyciągi wodne z nasion czarnuszki (odwary i napary) i zmielone nasiona pomagają przy następujących schorzeniach:

• dolegliwości związane z nieżytem układu pokarmowego: wzdęcia, zarobaczenie, utrudnione trawienie,
• choroby wątroby z niedostatecznym wydzielaniem żółci,
• cukrzyca (czarnuszka obniża poziom cukru we krwi i może być stosowana pomocniczo przy cukrzycy typu 2),
• dolegliwości ze strony płuc i układu oddechowego: astma, alergie, stany zapalne błon śluzowych w obrębie górnych dróg oddechowych,
• nowotwór płuc, jelita grubego i trzustki, który jest jednym z najtrudniejszych terapeutycznie i rokowniczo nowotworów (czarnuszka może wpłynąć na zahamowanie i zmniejszenie guzów oraz działać przeciwprzerzutowo),
• reumatyzm, reumatoidalne zapalenie stawów.

Czarnuszka stanowi skuteczną tarczę przeciw chorobom cywilizacyjnym, zwłaszcza u osób znajdujących się w grupie ryzyka np. nowotworów. 

Czarnuszka - jak stosować?

Napar z nasion czarnuszki siewnej: 1 łyżeczkę roztartych nasion zalać filiżanką wrzącej wody. Pić 2 razy dziennie, jako środek wzmacniający układ odpornościowy, rozkurczowy, moczopędny, poprawiający trawienie. Taki napar działa antyoksydacyjnie, obniża poziom cholesterolu i trójglicerydów we krwi. 

Roztarte nasiona czarnuszki: aby uzyskać efekt terapuetyczny przy zaburzeniach węglowodanowych i lipidowych należy spożywać 2g na dobę, mniej więcej po pół łyżeczki 2-3 razy dziennie.

Olej z nasion czarnuszki: powszechnie uważa się, że bezpieczna ilość to 1-2 łyżeczki na dobę, przy czym należy pamiętać, że nie stosuje się oleju z nasion czarnuszki na czczo, tylko wraz z posiłkiem. Można zacząć od mniejszej dawki np. 0,5 łyżeczki oleju na dzień.

Czarnuszka - przeciwwskazania

Nasiona czarnuszki nie są polecane w przypadku chemioterapii i radioterapii, gdyż mogą obniżyć skuteczność stosowania leków. 

Należy uważać przy jednoczesnym stosowaniu czarnuszki i leków moczopędnych i na nadciśnienie. Czarne nasiona mogą obniżyć ciśnienie krwi i doprowadzić do tak zwanego niedociśnienia, które może okazać się groźne dla zdrowia. 

Czy czarnuszkę można spożywać w trakcie ciąży i karmienia piersią? W czasie ciąży spożywanie czarnuszki nie jest wskazane, gdyż może ona wywołać skurcze macicy. Nie jest to potwierdzone badaniami, ale lepiej unikać czarnuszki w ciąży. Dla kobiet karmiących istotna jest informacja, że olejek czarnuszkowy przechodzi z mlekiem matki do żołądka niemowlęcia, gdzie ułatwia funkcje trawienne. Zioło jest stosunkowo bezpieczne i można podawać je dzieciom. 

Czarnuszka - skutki uboczne

Stosowanie wielu suplementów ziołowych może nieść ze sobą ryzyko wystąpienia różnych reakcji. Do najczęstszych skutków ubocznych stosowania nasion czarnuszki należy alergia, która może objawiać się wysypką, swędzeniem i pęcherzami na skórze. Może wystąpić obrzęk warg, języka i gardła, utrudnione oddychanie, zawroty głowy i bóle brzucha. 

Nasiona czarnuszki i olej z czarnuszki obniżają ciśnienie krwi. Stosowanie zioła wraz z lekami może doprowadzić do niedociśnienia. Spadek ciśnienia krwi utrudnia transport tlenu do mózgu, serca i innych narządów. Może wystąpić zmęczenie, płytki oddech, niewyraźne widzenie, a nawet utrata przytomności. W przypadku zażywania lekarstw ważne jest, by przed użyciem czarnuszki skonsultować się z lekarzem.

źródła:

1. Kowalcze K. (2021). Dwa gramy zdrowia - Nigella sativa, czyli czarnuszka siewna w profilaktyce i terapii. Problemy nauk medycznych dawniej i dziś. Łódź. Wyd. Archaegraph  s. 123-136
2. Senderski M. E. (2017). Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie. Podkowa Leśna. Wyd. Mateusz E. Senderski.