Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum)
Dziurawiec to bardzo stara roślina lecznicza, wciąż kryjąca w sobie wiele zagadek.
Dziurawiec rozpoznasz po żółtych, drobnych kwiatach zebranych w baldachogrona i małych, eliptycznych liściach. Gdy obejrzysz liście pod światło, zauważysz rzędy otworków, w których zgromadzone są olejki eteryczne. Dziurawiec zwyczajny to wieloletnia bylina, którą spotkasz na suchych łąkach, polanach i obrzeżach lasów.
Surowcem zielarskim są niezdrewniałe, kwitnące na pędy, zbierane na początku kwietnia.
Dziurawiec - substancje czynne
Ziele dziurawca zawiera związki antronoidowe, glikozydy flawonoidowe, m. in. hiperozyd o działaniu moczopędnym, rutozyd i kwercetynę wzmacniającą naczynia włosowate. Ponadto garbniki katechinowe mające właściwości witaminy P oraz olejek eteryczny o właściwościach rozkurczowych i przeciwbakteryjnych. Dziurawiec ma w swoim składzie również hiperezynę - związek żywicowy wykazujący działanie bakteriobójcze, kwasy organiczne oraz cholinę, fitosterole, pektyny, cukry, kwas askorbinowy, witaminę K i sole mineralne.
Dziurawiec - właściwości
Dziurawiec jest niezwykłym ziołem. Posiada liczne substancje czynne, dlatego też wykazuje więcej niż jedną właściwość i ma wielokierunkowe działanie. Właściwości lecznicze dziurawca znane są od wieków, a nauka pozwala nam bardziej się im przyjrzeć.
Wyciągi wodne z dziurawca (napary i odwary) zawierają sporą ilość glikozydów flawonoidowych, fenolokwasy i garbniki katechinowe. Działają zatem ściągająco i rozkurczowo w obrębie dróg żółciowych, moczowych i jelit.
W tradycyjnym ziołolecznictwie napary i odwary z dziurawca są wysoko cenionym środkiem w leczeniu zaburzeń układu pokarmowego: kolki wątrobowej, jelitowej, także moczowej, wywołanej kamicą, niestrawności.
Dziurawiec podawany w formie naparu zwiększa wydalanie moczu, co powoduje efekt odtruwania organizmu, zwłaszcza z kwasu moczowego i szczawianów, które biorą udział w procesie tworzenia kamieni nerkowych. Ziele dziurawca stanowi składnik przeciwkamicowych mieszanek ziołowych.
Flawonole (hyperozyd i kwercetyna), fenolokwasy i garbniki katechinowe wpływają na uszczelnienie naczyń włosowatych i hamują procesy oksydacyjne w naczyniach.
Wyciągi alkoholowe (nalewki) zawierają hyperycynę, pochodne ksantonu i floroglucyny. Mają właściwości uspokajające i przeciwdepresyjne. Łagodzą stany obniżenia nastroju, zmniejszają niepokój, drażliwość, napięcie nerwowe. Hyperycyna została uznana jako lek przeciwdepresyjny typu inhibitorów MAO.
Wyciągi olejowe z surowca stosuje się głównie zewnętrznie, na skórę, jako środek gojący, przeciwzapalny. W starożytności maści i balsamy z olejem dziurawcowym były stosowane do leczenia oparzeń.
W badaniach klinicznych wykazano pozytywny wpływ dziurawca na złagodzenie zaburzeń snu, zmniejszenie bólów głowy oraz objawów ogólnego zmęczenia, niechęci do pracy i innych aktywności.
Po tygodniu zażywania wyciągów z dziurawca stwierdzono poprawę sprawności psychicznej, zwiększenie zdolności koncentracji, poprawa spostrzegania, zmniejszenie objawów hipochondrycznych.
Dziurawiec - działanie
Omówiliśmy całkiem sporo właściwości leczniczych tej niezwykłej rośliny. Na co, więc stosować dziurawiec?
Wyciągi wodne z ziela dziurawca pomagają przy następujących schorzeniach:
- choroby wątroby z niedostatecznym wydzielaniem żółci,
- zmniejszone wydzielanie soków trawiennych, nieżyt przewodu pokarmowego,
- wzdęcia i skurcze jelit,
- upośledzone wchłanianie pokarmu.
Wyciągi alkoholowe z dziurawca polecane są przy:
- lekko i średnio ciężko przebiegających postaciach depresji,
- zmianach nastroju związanych z menopauzą,
- niepokoju nerwowym, stanach lękowych.
Wyciągi olejowe z surowca i napary stosuje się także zewnętrznie przy:
- trudno gojących się ranach, owrzodzeniach,
- oparzeniach i odmrożeniach,
- zapaleniu dziąseł, jamy ustnej i gardła (do płukania).
Dziurawiec - przeciwwskazania
Przeciwwskazaniem do stosowania preparatów z dziurawcem jest uczulenie na składnik preparatu, ciąża i okres karmienia piersią.
WAŻNE! Podczas stosowania specyfików zawierających hyperycynę trzeba unikać przebywania na słońcu. Napar z dziurawca jest pozbawiony hyperycyny, gdyż nie rozpuszcza się ona w wodzie.
Dziurawiec - skutki uboczne
W wyniku stosowania wyciągu z dziurawca i ekspozycji na światło słoneczne może dojść do nieprzyjemnej reakcji organizmu.
Do najczęstszych objawów niepożądanych należą zaburzenia ze strony układu pokarmowego: nudności, bóle brzucha, utrata apetytu i biegunka. Zdarzają się również zawroty głowy i uczucie zmęczenia. Sporadycznie obserwowano kołatanie serca, suchość w ustach, zaburzenia widzenia, euforię, pieczenie oczu, napięcie i uczucie słabości.
Przy zwiększonej ekspozycji na słońce i przy wyższych dawkach dziurawca mogą wystąpić objawy skórne, podobne do oparzenia słonecznego i zapalenie spojówek, co jest wskazaniem do zaprzestania kuracji.
Dziurawiec - interakcje
Podawanie wyciągu z dziurawca może być powodem wielu interakcji farmakologicznych. Mechanizm tych interakcji nie został do tej pory w pełni wyjaśniony. Z klinicznego punktu widzenia istotna jest możliwość wystąpienia interakcji dziurawca z digoksyną i warfaryną, czyli popularnymi lekami nasercowymi i doustnymi lekami przeciwzakrzepowymi. Muszą uważać osoby zażywające leki z cyklosporyną i teofiliną, fenprokumonem i lekami przeciwdrgawkowymi.
Dziurawiec może osłabiać działanie wielu leków np. leków antykoncepcyjnych, leków na migrenę z “rodziny” tryptanów, niektórych leków przeciwwirusowych i przeciwnowotworowych.
Jednoczesne stosowanie wyciągu z dziurawca z selektywnymi inhibitorami zwrotnego wchłaniania serotoniny może wywołać zespół serotoninowy, charakteryzujący się zawrotami i bólami głowy, rozdrażnieniem, lękliwością, nudnościami.
Właśnie ze względu na interakcje należy ostrożnie stosować dziurawiec w komedykacji z innymi lekami. Pacjent musi o tym wiedzieć, a przy konsultacji lekarskiej musi zgłosić fakt przyjmowania dziurawca.
źródła:
- Lamer-Zarawska E., Kowal-Gierczak B., Niedworek J. (2015). Fitoterapia i leki roślinne. Warszawa. wyd. PZWL
- Wasilewska G. (2015). Polskie zioła lecznicze i uzdrawiające. wyd. RM