Melisa lekarska (Melissa officinalis)

Melisa lekarska to popularna roślina lecznicza, którą większość z nas kojarzy z domowej apteczki. Liście melisy kształtem przypominają serce, są grubo ząbkowane, a po roztarciu w dłoniach wydzielają silny cytrynowy aromat. Melisa jest powszechnie uprawiana jako roślina lecznicza i miododajna. Jest uwielbiana przez pszczoły, co znajduje swój wyraz w nazwie: po grecku melitta - pszczoła, po łacinie mel - miód. W Polsce melisa nazywana jest pszczelnikiem lub rojownikiem. 

O zielu melisy mówiono, że “przywraca młodość, wzmacnia mózg i podtrzymuje osłabionych”. Do celów medycznych używa się głównie liści melisy.

Melisa - substancje czynne

Ziele i liście melisy mają te same związki, ale w różnych ilościach. W surowcach znajdziemy olejek eteryczny (liście 0,3%, ziele 0,01%), a w nim zawarte są związki terpenowe, jak cytral (o miłym, cytrynowym zapachu), linalol i cytronelal. Ponadto melisa posiada garbniki, gorycze, fenolokwasy, a w nich kwas kawowy, rozmarynowy i ferulowy, związki triterpenowe, śluzy, flawonoidy, kwasy organiczne np. kwas melisowy, żywicę, witaminę C i sole mineralne. 

Melisa - właściwości

Właściwości lecznicze melisy znane są od czasów starożytnych. Melisa lekarska znajduje zastosowanie w przypadku stanów pobudzenia nerwowego, gdyż wykazuje właściwości uspokajające (obniża próg wrażliwości ośrodkowego układu nerwowego).

Olejek eteryczny z melisy wykazuje właściwości przeciwbakteryjne i grzybobójcze w stosunku do Microsporum gypseum, Trichophyton equinim, Trichophyton rubrum i wobec Aspergillus flavus, Candida albicans i Penicillium citrinum.

Garbniki i kwas rozmarynowy mają właściwości przeciwwirusowe w stosunku do wirusów opryszczki zwykłej (Herpex simplex), opryszczki wargowej (Herpes labialis) i świnki (Parotitis epidemica).

Ponadto melisa wpływa rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego. Działa antyoksydacyjnie i immunostymulująco. Opisuje się również właściwości wykrztuśne.

Wodne roztwory z melisy zawierające polifenolowe związki garbnikowe wykazują właściwości hamujące podziały komórek nowotworowych w hodowli in vitro.

Melisa - działanie i zastosowanie

Jak działa melisa lekarska i jakie ma zastosowanie?

• Melisa stosowana jest w stanach ogólnego pobudzenia nerwowego oraz związanych z tym zaburzeniach rytmu serca. 
• Przetwory z melisy pomogą przy bezsenności, uczuciu niepokoju i wyczerpaniu nadmierną pracą umysłową, a także w przypadku migren i nerwic serca. 
• Roślina pomoże też przy zaburzeniach ze strony układu pokarmowego, szczególnie na tle nerwowym.
• W mniejszym stopniu melisę lekarską stosuje się jako łagodny środek przeciwskurczowy, wiatropędny i żółciopędny - w przewlekłych i mało nasilonych nieżytach żołądka i jelit. 
• W lecznictwie geriatrycznym przetwory z melisy są wskazane w stanach ogólnego pobudzenia nerwowego, uczuciu niepokoju i zagrożenia, neurastenii, trudnościach w zasypianiu, zmianach ciśnienia tętniczego krwi pod wpływem bodźców emocjonalnych, a także w towarzyszących tym stanom zaburzeniach ze strony przewodu pokarmowego.
• Melisa pomoże również w przypadku słabo nasilonych nieżytów żołądka i jelit, przeziębienia i przy opryszczce. 

Melisa - dawkowanie

Dzienna dawka liści melisy nie powinna przekraczać 18g, a jednorazowa 4,5g. Bardzo trudno jest przedawkować melisę, 2-4 szklanki naparu dziennie z pewnością nie zaszkodzą. W praktyce nie istnieje coś takiego jak dawka śmiertelna melisy, pewnie byłaby to niewyobrażalna ilość naparów w ciągu dnia. 

 
Melisa - przeciwwskazania

Przeciwwskazania do stosowania melisy nie są znane.

Melisa - skutki uboczne 

Skutki uboczne stosowania melisy nie są dobrze poznane. Niektóre osoby mogą wykazać uczulenie na olejek melisowy, które objawia się rumieniem, świądem i pokrzywką. Łączenie liści melisy z innymi ziołami uspokajającymi jest zasadne i w większości przypadków przynosi dobre efekty. Przy ostrych lub trwających długo dolegliwościach, stosowanie melisy należy skonsultować z lekarzem. 

Melisa - w ciąży

Oficjalnie brak nam danych aby jednogłośnie stwierdzić, czy melisa jest zupełnie bezpieczna w ciąży i podczas karmienia piersią. Stosowanie melisy lekarskiej w ciąży powinno być bardzo ostrożne i poprzedzone konsultacją lekarską. Surowiec zawiera trochę olejków lotnych, które mogą wpłynąć drażniąco lub pobudzająco na macicę. 

Melisa - dla dzieci

Melisa w większości przypadków jest bezpieczna dla dzieci od 4 miesiąca życia. Zioło wchodzi w skład mieszanek uspokajających oraz wspomagających pracę przewodu pokarmowego przeznaczonych dla dzieci. Herbatki ziołowe, w tym melisa nie nadają się dla niemowlaka przed czwartym miesiącem życia, ponieważ mogą doprowadzić do rozwoju alergii. 

źródła:
1. Lamer-Zarawska E., Kowal-Gierczak B., Niedworek J. (2015). Fitoterapia i leki roślinne. Warszawa. wyd. PZWL

2. Noculak-Palczewska A. (red). (2006). Profile działania leków roślinnych. Porady rekomendowane w praktyce farmaceutycznej. Wrocław. wyd. Medpharm Polska

3. Senderski M. E. (2017). Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie. Podkowa Leśna. Wyd. Mateusz E. Senderski.

4. Wasilewska G. (2015). Polskie zioła lecznicze i uzdrawiające. wyd. RM