Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica)

Pokrzywa to wszechstronna roślina rozpowszechniona prawie na całej kuli ziemskiej, głównie w klimacie umiarkowanym. Stanowi jedną z najpopularniejszych roślin leczniczych. Mówi się o niej “królowa polskich ziół”.

Pokrzywę bardzo łatwo rozpoznasz. Ma ciemnozielone liście sercowate, o grubym ząbkowaniu, zaostrzone na szczycie. Cała roślina pokryta jest krótkimi włoskami szczeciniastymi i dłuższymi włoskami parzącymi (zawierającymi kwas mrówkowy, który w kontakcie ze skórą wywołuje poparzenie, zaczerwienienie i swędzenie skóry, mogą pojawić się charakterystyczne bąble).

Pokrzywa to wieloletnia bylina, rośnie na glebach żyznych, w skupiskach. Spotkasz ją przy zabudowaniach, w ogrodach, pod płotami, na rumowiskach, w rowach, na łąkach, pastwiskach, nad brzegami wód i w zaroślach. 

Surowcem zielarskim są liście i korzeń (kłącze) pokrzywy zwyczajnej. 

Pokrzywa - substancje czynne

Liście pokrzywy zawierają barwniki roślinne (m. in. chlorofil, ksantofil i beta-karoten), witaminę K, witaminę C i witaminy z grupy B (B2 i B6), a także garbniki, aminy, kwasy organiczne, flawonoidy, karotenoidy, ślady olejku eterycznego. Pokrzywa ma też bliżej nie ustalone związki zwiększające odporność organizmu na infekcje, mikroelementy, m. in. wapń, magnez, żelazo, potas, krzem, fosfor, jod, siarka i sód. W parzących włoskach znajdziemy składniki lotne, m. in. metyloheptanon i antofen.
Korzenie pokrzywy zawierają  grupę związków o charakterze lipidów i steroli, lecytynę, lignany, polisacharydy, rozpuszczalną krzemionkę, kwasy organiczne oraz sole mineralne zwłaszcza wapnia. 

Pokrzywa - właściwości

Pokrzywa była powszechnie stosowana w ziołolecznictwie ludowym i nigdy nie straciła na popularności, bowiem używa się jej do dzisiaj, również w lecznictwie aptecznym. Właściwości lecznicze pokrzywy docenia się na całym świecie. 

Roślina poprawia ogólną przemianę materii, pobudza wytwarzanie enzymów trzustkowych, wykazuje działanie przeciwcukrzycowe i przeciwbiegunkowe. Korzenie i liście pokrzywy mają właściwości wzmacniające, moczopędne, ściągające, przeciwkrwotoczne i rozkurczowe. Działają przeciwzapalnie, tonizująco. Przetwory z pokrzywy mają również właściwości przeciwanemiczne, ponieważ wpływają korzystnie na produkcję czerwonych krwinek i hemoglobiny. Pokrzywa pomaga też osobom z dolegliwościami reumatycznymi i artretycznymi ze względu na swoje właściwości przeciwgośćcowe. Przynosi ulgę w nerwobólach.

Pokrzywa - działanie

Na co pomaga pokrzywa?

Wyciągi i napary z liści pokrzywy stosowane wewnętrznie stosuje się:

• pomocniczo w terapii dróg moczowych (w kamicy moczowej i skazie moczanowej),
• w zaburzeniach miesiączkowania, 
• w łagodnych stanach zapalnych układu pokarmowego,
• przy zbyt skąpym oddawaniu moczu,
• przy łagodnych biegunkach,
• przy nieżycie żołądka i jelit,
• pomocniczo w nieznacznych krwawieniach w przewodzie pokarmowym;
• przy anemii,
• w początkowym etapie cukrzycy typu 2.

Okłady z pokrzywy stosowane zewnętrznie, są pomocne:

• w chorobach reumatycznych,
• w niektórych chorobach skóry np. trądzik, owrzodzenia,
• do obmywań owłosionej skóry głowy przy łupieżu,
• przy łojotoku,
• do irygacji przy stanach zapalnych pochwy i upławach.

Wyciągi alkoholowo-wodne z korzenia:

• są pomocne przy przeroście prostaty i utrudnionym oddawaniu moczu.

Pokrzywa - jak stosować?

Wywar z liści pokrzywy: Dwie i pół łyżki liści pokrzywy zalać 2 szklankami gorącej wody, postawić na małym ogniu i podgrzewać aż do wrzenia. Gotować pod przykryciem około 5 minut. Odstawić na 10 min., następnie przecedzić. Pić pół szklanki herbaty 2-3 razy dziennie po jedzeniu w niedokrwistości i kłopotach z układem trawiennym.

Miód pokrzywowy: 3-4 łyżek sproszkowanych liści pokrzywy i liści orzecha włoskiego dodajemy do 500 g płynnego i ogrzanego miodu – starannie mieszamy. Stosujemy 1-1,5 łyżeczki po 2-3 razy dziennie po jedzeniu jako środek wzmacniający organizm.

Sok z pokrzywy: Umyte i osuszone, świeże liście pokrzywy włożyć do sokowirówki lub przekręcić w maszynce do mięsa. Sok można doprawić cytryną i miodem. Pić łyżeczkę dziennie przed śniadaniem przez 2 tygodnie jako środek wspomagający przemianę materii. 

Pokrzywa - przeciwwskazania

Przy stosowaniu pokrzywy należy zwrócić uwagę na przyjmowanie dostatecznej ilości płynów (minimalnie 2 l/dzień).

Przetwory z pokrzywy nie są odpowiednie do wypłukiwania przy obrzękach na skutek ograniczonej czynności serca i nerek.

Nie należy stosować pokrzywy w ciąży i podczas karmienia piersią, gdyż nie zostały przeprowadzone badania kliniczne pod tym kątem. 

Nie stosować w przypadku nadwrażliwości na którykolwiek składnik pokrzywy zwyczajnej. 

źródła:
1. Lamer-Zarawska E., Kowal-Gierczak B., Niedworek J. (2015). Fitoterapia i leki roślinne. Warszawa. wyd. PZWL

2. Noculak-Palczewska A. (red). (2006). Profile działania leków roślinnych. Porady rekomendowane w praktyce farmaceutycznej. Wrocław. wyd. Medpharm Polska
3. Senderski M. E. (2017). Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie. Podkowa Leśna. Wyd. Mateusz E. Senderski.
4. Wasilewska G. (2015). Polskie zioła lecznicze i uzdrawiające. wyd. RM