Rumianek pospolity (Matricaria chamomilla)

Rumianek należy do najstarszych roślin leczniczych świata. Właściwości lecznicze tego zioła są dobrze udokumentowane. Po dziś dzień rumianek pospolity jest chętnie stosowany w lecznictwie, a także w kosmetyce i przemyśle spożywczym. 

W warunkach naturalnych rumianek pospolity występuje w całej Europie, Ameryce Północnej, Azji i Australii. Przy zbieraniu należy zachować szczególną ostrożność, ponieważ istnieje wiele gatunków podobnych z wyglądu do rumianku. Niektóre z nich są powodem alergii kontaktowych. Prawdziwy rumianek pospolity po przecięciu koszyczka kwiatowego wzdłuż ma zawsze puste dno kwiatowe. Posiada bardzo aromatyczny zapach. W przypadku innych gatunków te 2 cechy nie występują razem. 

Surowcem zielarskim są koszyczki kwiatowe rumianku, im mniej rozdrobnione i wypłowiałe tym lepszej jakości jest materiał.

Rumianek - substancje czynne

Koszyczki rumianku pospolitego zawierają do 1,5% olejku eterycznego. Olejek ten ma w sobie związki o specyficznym działaniu leczniczym, m. in. chamazulen działający przeciwalergicznie oraz alfa bisabolol i jego tlenki. W koszyczkach znajdują się również flawonoidy, kumaryny, spiroeter, cholina, związki śluzowe, witamina C i sole mineralne.

Rumianek - właściwości

Podstawowy składnik leczniczy rumianku pospolitego to olejek lotny o właściwościach przeciwzapalnych. Działanie przeciwzapalne i przeciwalergiczne olejku z rumianku polega na hamowaniu wydzielania endogennej histaminy (za ten efekt odpowiedzialny jest chamazulen). 

Olejek działa również bakteriobójczo na bakterie Gram-dodatnie i przeciwgrzybiczo wobec drożdżaków (Candida albicans).

Rumianek i jego przetwory wykazują właściwości przeciwskurczowe i wiatropędne, co czyni zioło jednym z najbardziej popularnych w leczeniu schorzeń przewodu pokarmowego. 

Wyciągi wodne z koszyczków rumianku pospolitego mają właściwości immunomodulujące. 

Rumianek - działanie

Na co pomaga rumianek?

Napary i wyciągi z kwiatów rumianku stosuje się doustnie:

• w nieżytach żołądka i jelit, w zapaleniu jelita grubego, chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, w bolesnych skurczach jelit u niemowląt i dzieci. Stosuje się go również w pediatrii - w kolce dziecięcej, 
• w zapaleniu górnych dróg oddechowych, astmie oskrzelowej, katarze siennym. 

Przetwory z rumianku stosuje się zewnętrznie: 

• do okładów i przymoczek w chorobach skóry takich jak stany zapalne, świąd, troficzne owrzodzenia, popromienne zmiany skórne, rany po oparzeniach, odleżyny)
• do irygacji i tamponowania w niespecyficznych upławach, zapaleniu pochwy, nadżerkach szyjki macicy, do obmywań w zapaleniu sromu, pęknięciach odbytu, hemoroidach,
• jako kompres w chorobach oczu (stany zapalne brzegów powiek, jęczmień, gradówka) i do przemywań oczu noworodków,
• w laryngologii do płukania jamy ustnej i gardła w przypadku stanów zapalnych, jak również zapobiegawczo, kiedy często występują infekcje, do przemywania uszu i do inhalacji w stanach zapalnych dróg oddechowych.

Rumianek - jak stosować?

Napar z rumianku: 1-2 łyżki stołowe koszyczków rumianku zalać 1 szklanką wrzącej wody i naparzać w cieple (najlepiej w termosie) przez 15 min., przecedzić. Pić 3x dziennie po pół szklanki naparu. Zewnętrznie stosować napar do płukanek, okładów, nasiadówek. Jako środek ułatwiający gojenie ran: napar 3-10%.

Kąpiel z rumianku: Według Farmakopei Polskiej VI do kąpieli należy użyć 50 g surowca na 10 L wody.

Rumianek - przeciwwskazania

Przeciwwskazaniem do stosowania rumianku jest nadwrażliwość na rośliny z rodziny Astrowatych (Asteraceae/Compositae).

Stosowanie zewnętrzne wyciągów płynnych z rumianku pospolitego nie jest zalecane przy uszkodzeniach skóry na dużej powierzchni. Nie stosować do kąpieli całkowitych przy gorączce i infekcjach, niewydolności sercowej w stadium III-IV i nadciśnieniu w stadium IV.

Czy rumianek można stosować w ciąży?

Rumianek znany jest jako bezpieczny w ciąży, lecz nie należy przesadzać z jego ilością i stosować tylko wtedy, gdy jest wyraźna potrzeba. Zalecana jest maksymalnie jedna szklanka naparu dziennie dla złagodzenia zgagi, bólu brzucha, mdłości, czy obrzęków.

Rumianek, a karmienie piersią

Rumianek używany w czasie laktacji jest stosunkowo bezpieczny i niesie ze sobą niskie ryzyko. Pamiętaj jednak, żeby obserwować siebie maluszka, ponieważ (tak jak w przypadku każdego zioła leczniczego) może pojawić się reakcja alergiczna np. w postaci skórnych wyprysków. Okłady z naparu rumiankowego na piersi stosuj raczej po karmieniu, nie przed. 

źródła:
1. Lamer-Zarawska E., Kowal-Gierczak B., Niedworek J. (2015). Fitoterapia i leki roślinne. Warszawa. wyd. PZWL

2. Noculak-Palczewska A. (red). (2006). Profile działania leków roślinnych. Porady rekomendowane w praktyce farmaceutycznej. Wrocław. wyd. Medpharm Polska
3. Senderski M. E. (2017). Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie. Podkowa Leśna. Wyd. Mateusz E. Senderski.